ADA là gì? Khám phá blockchain Cardano và token của nó

Cardano nổi bật trong không gian tiền mã hóa như một dự án độc nhất. Sự khác biệt của Cardano đến từ triết lý khoa học và cách tiếp cận nghiên cứu, đóng vai trò nền tảng của dự án kể từ khi bắt đầu. Bánh răng quan trọng trong cỗ máy Cardano là ADA, token gốc của dự án.

Bản thân ADA đã rất đặc biệt. Trong khi nhiều token khác hoạt động như một kho lưu trữ giá trị hoặc đóng vai trò hẹp thì ADA có chức năng rộng nhằm giúp hệ sinh thái hoạt động hiệu quả.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sự phức tạp của Cardano và token ADA, làm sáng tỏ nguồn gốc và kiến trúc của dự án, đồng thời thảo luận về tiềm năng mà dự án mang lại cho tương lai của công nghệ blockchain.

Tóm tắt

• Cardano là nền tảng blockchain thế hệ thứ ba được biết đến với cách tiếp cận khoa học và cam kết đối với nghiên cứu được xem xét thẩm định.

• Cardano được thiết kế để có khả năng mở rộng, tương tác và bền vững, nhằm giải quyết những hạn chế của các thế hệ blockchain trước đó.

• Các tính năng chính bao gồm thuật toán Proof of stake (Bằng chứng cổ phần) Ouroboros độc nhất, kiến trúc phân lớp và sự tập trung mạnh vào việc tuân thủ và quản trị.

• ADA là token gốc của Cardano. Tài sản này đóng nhiều vai trò trong hệ sinh thái của dự án, cho phép staking và quản trị đồng thời được sử dụng để trả phí giao dịch.

Nguồn gốc và triết lý của Cardano

Cardano được phát triển với mục đích tận dụng khả năng của các hệ thống blockchain trước đó. Do đó, Cardano tự xem mình là nền tảng “thế hệ thứ ba” và là sự thay thế cho Ethereum cũng như nền tảng thế hệ thứ hai của nó.

Dự án là sản phẩm của công ty IOHK (Input Output Hong Kong), được thành lập vào năm 2015 bởi nhà đồng sáng lập Ethereum Charles Hoskinson và cựu Trợ lý điều hành tại Ethereum, Jeremy Wood. Cardano được thành lập vào năm 2015 và mainnet của nó đi vào hoạt động năm 2017. Cardano là blockchain proof of stake (Bằng chứng cổ phần) phi tập trung cung cấp nền tảng để xây dựng ứng dụng phi tập trung (DApp) với sổ cái đa tài sản và hợp đồng thông minh có thể xác minh.

Không giống như blockchain tiền nhiệm, Cardano khác biệt nhờ nghiên cứu học thuật được thẩm định. Mỗi thành phần của blockchain Cardano đều trải qua quá trình thẩm định toàn diện bởi các học giả và nhà nghiên cứu. Phương pháp này nhằm mục đích mang lại độ tin cậy và khả năng mở rộng lớn hơn cho công nghệ blockchain, từ đó giải quyết những vấn đề phổ biến với công nghệ blockchain như lỗ hổng bảo mật và thách thức về khả năng mở rộng.

ADA: động lực chính của mạng lưới Cardano

ADA là tiền mã hóa gốc của Cardano, được đặt theo tên của Ada Lovelace, nhà toán học thế kỷ 19 được công nhận là một trong những lập trình viên máy tính đầu tiên trên thế giới. Nguồn cung ADA được giới hạn ở mức 45 tỷ để tạo ra sự khan hiếm và theo lý thuyết, duy trì giá trị token. Vào cuối năm 2023, ADA nằm trong số 10 loại tiền mã hóa hàng đầu tính theo vốn hóa thị trường.

ADA có nhiều vai trò trong hệ sinh thái Cardano.

Staking

Người nắm giữ ADA có thể tham gia xác thực mạng lưới Cardano bằng cách vận hành nhóm staking của riêng mình hoặc ủy quyền ADA cho các nhóm hiện có. Quá trình này không chỉ giúp bảo vệ mạng lưới mà còn thưởng ADA cho người tham gia, tạo động lực sinh lời cho việc nắm giữ loại tiền này.

Quản trị

Thời điểm giữa năm 2023 đem đến sự thay đổi đáng kể cho hệ sinh thái Cardano, với sự xuất hiện của CIP-1694 (Đề Xuất Cải Tiến Cardano). Mục đích của CIP-1694 là sửa đổi hoàn toàn cách đưa ra quyết định trong hệ sinh thái. Đề xuất này là cơ chế quản trị phi tập trung on-chain nhằm đảm bảo tiếng nói của các bên liên quan và cộng đồng được lắng nghe trong quá trình phát triển hệ sinh thái. ADA là chìa khóa để đạt được điều này. Trọng tâm của mô hình quản trị mới là nguyên tắc "một lovalace = một phiếu bình chọn". Điều này có nghĩa là quyền bình chọn tương ứng với số lượng ADA mà một người sở hữu — thúc đẩy sự tham gia.

Phí giao dịch

Là token gốc của Cardano, ADA được sử dụng để thanh toán phí giao dịch trên mạng lưới. Mức phí phụ thuộc vào quy mô và độ phức tạp của giao dịch. Các khoản phí này được sử dụng để thưởng cho người tham gia mạng lưới xác thực và ghi nhận giao dịch, giúp duy trì tính bảo mật và vận hành trơn tru của mạng lưới.

Giới thiệu những cải tiến kỹ thuật của Cardano

Ouroboros tiên phong

Cardano là blockchain đầu tiên triển khai Ouroboros - thuật toán PoS được thẩm định đầu tiên. Ouroboros là nền tảng kiến trúc của Cardano, cung cấp giải pháp thay thế tiết kiệm năng lượng hơn cho cơ chế PoW được Bitcoin sử dụng. Thuật toán này rất quan trọng để đạt được sự đồng thuận, khả năng mở rộng và bảo mật trên mạng lưới đồng thời giảm mức tiêu thụ năng lượng.

Ouroboros hoạt động bằng cách chọn những slot leader từ nhóm người nắm giữ ADA chịu trách nhiệm tạo và xác nhận khối. Việc lựa chọn tỷ lệ thuận với số cổ phần họ nắm giữ, giúp quá trình này trở nên công bằng và ít tiêu tốn năng lượng hơn so với PoW.

Kiến trúc phân lớp

Một đặc điểm nổi bật khác của Cardano là kiến trúc phân lớp. Kiến trúc được chia thành hai lớp chính: CSL và CCL. CSL chịu trách nhiệm xử lý giao dịch và bảo trì sổ cái, trong khi CCL tập trung vào hợp đồng thông minh và thực thi DApp. Sự tách biệt này mang đến tính linh hoạt và khả năng mở rộng cao hơn, giúp nâng cấp mạng lưới và triển khai tính năng mới dễ dàng hơn mà không làm gián đoạn các hoạt động hiện có.

Hợp đồng thông minh và DApp

Đợt hard fork Alonzo, ra mắt vào năm 2021, đã mang chức năng hợp đồng thông minh đến cho Cardano, cho phép tạo và thực thi DApp. Sự phát triển này là chìa khóa nâng cao chức năng của Cardano cùng với các dự án thay thế, đặc biệt là Ethereum. Nó mang lại cho nhà phát triển nền tảng để xây dựng nhiều loại DApp, từ ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) đến token không thể thay thế (NFT).

Bên cạnh những đổi mới nói trên, hệ sinh thái Cardano còn sở hữu nhiều ưu thế quan trọng khác.

• Khả năng mở rộng và hiệu suất vượt trội: Giao thức Hydra của dự án, giải pháp mở rộng quy mô layer 2, tăng khả năng xử lý giao dịch bằng cách chuyển đổi giao dịch từ chain chính sang các nút Hydra. Mỗi nút có thể xử lý các giao dịch song song, có khả năng đạt hàng nghìn giao dịch mỗi giây (TPS) – nhiều hơn so với Ethereum và Bitcoin.

• Tập trung vào khả năng tương tác và tính bền vững: Cardano được thiết kế với mục tiêu đảm bảo tính bền vững và khả năng tương tác lâu dài. Với mục đích cho phép chuyển tiền cross-chain và tương tác liền mạch với các mạng blockchain khác. Nhiều người coi tính năng này rất quan trọng đối với khả năng tồn tại và thành công lâu dài của Cardano, vì nó cho phép hợp tác và tích hợp rộng rãi với hệ sinh thái tiền mã hóa rộng lớn.

Tương lai của ADA và Cardano: quản trị, cộng đồng và triển vọng

Lộ trình Cardano đề ra hướng phát triển rõ ràng trong tương lai của dự án, là kế hoạch gồm 5 giai đoạn tăng trưởng tập trung. Đáng chú ý, cũng như việc ADA được đặt theo tên của nhà toán học lỗi lạc Ada Lovelace, mỗi giai đoạn đều lấy tên các học giả, nhà toán học và nhà khoa học nổi tiếng.

Cardano ra mắt ở giai đoạn Byron, tập trung vào việc xây dựng nền tảng của cộng đồng và những bước phát triển công nghệ đầu tiên. Sau đó là Shelley và Goguen với sự tập trung vào việc phân quyền/phi tập trung và hợp đồng thông minh tương ứng Giai đoạn bốn, Basho, tập trung vào khả năng mở rộng và giai đoạn cuối cùng của dự án, Voltaire, sẽ là một trong những giai đoạn quan trọng nhất. Voltaire – tập trung vào quản trị – sẽ chứng kiến việc Cardano hoàn tất quá trình chuyển đổi để trở thành một hệ thống hoàn toàn tự duy trì. Điều này đạt được nhờ sự ra đời của hệ thống bình chọn và ngân quỹ, nơi người tham gia mạng lưới có thể sử dụng cổ phần và quyền bình chọn của mình để tác động đến định hướng tương lai của mạng lưới.

Điều quan trọng là năm giai đoạn của Cardano không bao giờ được thiết kế để diễn ra theo trình tự mà thay vào đó chồng chéo lên nhau khi hệ sinh thái tăng trưởng và phát triển hài hòa. Tuy nhiên, Voltaire sẽ đóng góp mang lại tương lai bền vững và dân chủ cho dự án khi quyền bình chọn tăng theo tỷ lệ thuận với số cổ phần ADA của người tham gia.

Tuy nhiên, thách thức vẫn còn ở phía trước. Mặc dù Hydra đã đóng góp rất nhiều trong việc giải quyết mối lo ngại về khả năng mở rộng của Cardano, nhưng những câu hỏi & thắc mắc vẫn còn đó khi mạng lưới phát triển. Mạng lưới cũng sẽ cần phải duy trì tính linh hoạt và phản ứng nhanh nhạy với sự thay đổi quy định. Trong khi đó, với vai trò là đối thủ cạnh tranh của Ethereum, Cardano có thể cảm thấy áp lực từ những đổi mới và phát triển của Ethereum, với nguy cơ thu hút người dùng rời khỏi mạng lưới Cardano.

Hard fork Chang: Sự kiện này xoay quanh điều gì?

Với việc triển khai hard fork Chang vào ngày 1/9/2024, blockchain Cardano đã chính thức bước vào kỷ nguyên “Voltaire”. Bằng cách giới thiệu hệ thống bình chọn và ngân quỹ, người dùng Cardano sẽ có thể sử dụng token ADA để tác động đến tương lai phát triển của Cardano. Quá trình chuyển đổi này sẽ bắt đầu theo hai giai đoạn, giai đoạn đầu tiên bắt đầu bằng việc triển khai hard fork Chang. Được đặt theo tên nhà mật mã học Tsutomu Chang, Cardano đã chọn đặt tên hard fork này theo tên ông để tôn vinh những đóng góp của ông đối với công nghệ blockchain.

Bạn đã sẵn sàng tìm hiểu thêm? Sau đây là tất cả những gì bạn cần biết về hard fork Chang và những điều hard fork này mang đến cho Cardano.

Quản trị phi tập trung

Điểm nổi bật nhất trong số các tính năng mới được hard fork Chang giới thiệu là quản trị phi tập trung. Là một phần của Đề xuất cải tiến Cardano 1694, cấu trúc quản trị trên blockchain mới cho phép bất kỳ người nắm giữ ADA nào gửi hoặc tham gia quá trình bình chọn về các biện pháp quản trị và có tiếng nói về cách phát triển Cardano một cách hiệu quả. Theo Cardano Foundation, điều này giúp đạt được tầm nhìn của họ về một mạng lưới phi tập trung, tự quản thực sự.

Đại diện được ủy quyền (DRep)

Nói tóm lại, DRep là thành viên của Cộng đồng Cardano mà bạn có thể chọn để ủy thác phiếu bình chọn quản trị của mình. Bằng cách chọn DRep để bình chọn cho các đề xuất và quyết định quan trọng đối với bạn, bạn sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian nghiên cứu các đề xuất cộng đồng riêng lẻ. Từ việc bình chọn về các thay đổi đối với giao thức Cardano đến phân bổ ngân quỹ, việc tìm DRep phù hợp với tầm nhìn của bạn về Cardano có thể giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian và công sức.

Ủy ban cơ cấu lâm thời

Trong khi ủy ban cơ cấu đầy đủ vẫn đang được thành lập, một phiên bản lâm thời sẽ giám sát các hoạt động quản trị và được hỗ trợ bởi một kịch bản kỹ thuật. Kịch bản này sẽ đảm bảo rằng các hành động quản trị tuân thủ các nguyên tắc quản trị phi tập trung và sẽ hướng tới mục tiêu ngăn chặn hành vi lạm dụng quyền lực tiềm ẩn. Trong giai đoạn lâm thời này, ủy ban cơ cấu này sẽ có khả năng quản trị hạn chế, bao gồm việc thực hiện các hard fork và thay đổi thông số.

Những cải tiến của PlutusV3

Bên cạnh quản trị, hard fork Chang còn mang lại những cải tiến cho nguyên tắc mã hóa và bảo mật hợp đồng thông minh dưới dạng PlutusV3. Bằng cách thêm một số hàm hash mới và các hàm nguyên thủy, hiệu suất và khả năng bảo mật tổng thể của mạng lưới được tối ưu hóa và cải thiện. Nhìn chung, PlutusV3 cho phép phát triển DApp phức tạp và hiệu quả hơn trên Cardano.

Lời kết

Cardano đã có được lượng người theo dõi trung thành nhờ nhiều đổi mới và nỗ lực xây dựng dựa trên công nghệ blockchain được thiết lập vì lợi ích cộng đồng. Các dự án phát triển như thuật toán Ouroboros PoS và kiến trúc phân lớp của Cardano đã giúp tạo ra môi trường linh hoạt hơn, có thể mở rộng và an toàn hơn cho người tham gia mạng lưới, dù họ đang hướng tới xây dựng DApp mới hay tạo token mới.

ADA là nền tảng cho các trường hợp ứng dụng khác nhau của Cardano, là token gốc có nhiều vai trò quan trọng. Kết quả là, ADA nằm trong số 10 loại tiền mã hóa hàng đầu tính theo vốn hóa thị trường vào cuối năm 2023, mặc dù phải đối mặt với điều kiện thị trường đầy biến động.

Cardano đang tiến tới các giai đoạn cuối cùng của lộ trình 5 bước. Khi đó, người tham gia mạng lưới có thể mong đợi một tương lai tự duy trì, nơi họ có quyền quyết định điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.